De covid-pandemie heeft de leerachterstand bij de Belgische leerlingen nog versterkt. Zonder inhaalbeweging zal die achterstand zwaar wegen op de Belgische inkomens, de economische groei en het maatschappelijk welzijn, zo waarschuwt het Federaal Planbureau in een nieuwe studie.
Het Vlaamse onderwijs zit al jaren in de hoek waar de klappen vallen. Onderzoek na onderzoek wijst uit dat het gemiddelde niveau van de leerlingen steeds dieper wegzakt. Leerlingen verlaten de school steeds minder met de nodige kennis en vaardigheden. De vaststelling geldt voor het domein wiskunde, maar evengoed voor wetenschappen, talen en lezen.
De covid-pandemie heeft die trend nog versterkt, klinkt het in een nieuwe studie van het Federaal Planbureau. De studie is gebaseerd op eerder verzamelde cijfers over het leerverlies in Vlaanderen en Nederland. In de periode maart 2020 tot juni 2021 wordt het leerverlies geraamd op zowat de helft van de kennis die leerlingen normaal opdoen in een schooljaar. Dat heeft voornamelijk te maken met de schoolsluitingen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
De maatschappelijke gevolgen daarvan zullen zich pas later ten volle uiten, zegt onderzoeker Arnaud Joskin. “Die zullen we pas zien wanneer deze generatie studenten zich op de arbeidsmarkt begeeft.” Dan zal volgens Joskin duidelijk worden dat de leerachterstand het economische weefsel van ons land onder druk zet.
“Er bestaat een duidelijk verband tussen onderwijsniveau en bbp (het totaal aan goederen en diensten dat op een jaar geproduceerd wordt in een land, SK)”, waarschuwt de studie. Hoe slechter leerlingen geschoold zijn, hoe slechter ze zullen presteren op de arbeidsmarkt. Dat betekent dat ze minder zullen verdienen, en dus minder koopkracht hebben. Wie minder verdient, betaalt ook minder belastingen – zowel loonlasten als btw op consumptiegoederen. Op die manier weegt de leerachterstand op de publieke financiën van ons land.
“Lager geschoolde leerlingen zullen ook minder productief zijn, waardoor onze economische groei onder druk komt te staan”, zegt Joskin. “Als de economische activiteit lager ligt, ontstaan er op ieder niveau budgettaire problemen.”
MILJARDEN EURO PER JAAR
Hoe hoog de kosten oplopen, is moeilijk precies te berekenen. Schattingen van de OESO geven wel een indicatie. Het BBP zou 2,2 tot 3,6 procent lager liggen dan zonder leerachterstand. Het gaat dan al snel om miljarden euro per jaar.
“Dat is natuurlijk enorm,” zegt Joskin. “Als er geen inhaalbeweging komt, zitten we dus potentieel met heel zware economische kosten. Ook de sociale gevolgen zullen trouwens aanzienlijk zijn. Er is een duidelijke link tussen inkomen en welzijn: mensen met een lager inkomen hebben een lager welzijnsniveau.”
De onderzoeker wijst erop dat zo’n inhaalbeweging niet vanzelf zal gebeuren. “In de jaren ‘90 lag het onderwijs in Franstalig België een tijd stil door allerhande stakingen. Later hebben we kunnen vaststellen dat de leervertraging niet vanzelf ingehaald werd. Er zijn dus specifieke maatregelen nodig om leerlingen bij te benen.”
Onderwijseconoom Kristof De Witte treedt Joskin bij. “We zien nu al dat de bijkomende leervertraging door corona geen tijdelijk fenomeen was. We hebben echt nood aan een build back better-strategie.”
Een eerste belangrijke werf is volgens De Witte de ICT van het onderwijs. “We waren aan het begin van de pandemie onvoldoende voorbereid op technologisch vlak. Daar zijn intussen wel stappen vooruit gezet, al zijn we er nog lang niet. Er moet ook centraal lesmateriaal ontwikkeld worden, waarmee leerlingen hun niveau kunnen bijspijkeren op de domeinen waar dat nodig is.”
Daarnaast moet er volgens de onderwijseconoom ook meer ondersteuning komen voor directeurs, zodat zij zich volop met schoolbeleid en het pedagogisch project bezig kunnen houden.
De vraag is of zulke ingrepen zullen volstaan om de enorme leerachterstand van de voorbije jaren noemenswaardig in te halen. De Witte is optimistisch, maar benadrukt dat er echt wel duidelijke keuzes moeten gemaakt worden door beleidsmakers. De kat uit de boom kijken is geen optie. “Dan zal de achterstand onvermijdelijk op langere termijn doorwerken.”