Dat de derde poging van formateur Bart De Wever (N-VA) om een akkoord te vinden over de begroting niet op een crash is uitgedraaid, zien de meeste onderhandelaars als vooruitgang. Tegelijk blijven de Arizona-partijen hetzelfde rondje draaien: de zoektocht naar een evenwichtige verdeling van de inspanningen.
Stonden de toponderhandelaars van de N-VA, de MR, Les Engagés, Vooruit en CD&V op een zucht van een akkoord over het budgettaire kader voor de volgende federale regering toen ze maandagochtend om 5 uur een punt zetten achter hun onderhandelingsmarathon van 15 uur? Of gaan de inhoudelijke gesprekken over de hervormingen van de pensioenen, de arbeidsmarkt en de fiscaliteit pas nu echt in de diepte, en blijft er dus een massa werk? Het hangt af van aan welke van de vijf partijen je maandag de vraag stelde.
Na een gespreksmarathon van 15 uur hebben de federale onderhandelaars vooruitgang geboekt, maar nog geen akkoord bereikt over het budgettaire kader.
In tegenstelling tot in augustus en oktober kwam het niet tot een breuk, maar de Arizona-partijen blijven wel hetzelfde rondje draaien: zijn de gevraagde inspanningen evenwichtig verdeeld?
De verslechterende economische en geopolitieke toestand maken de inspanning extra lastig.
Over één ding zijn ze het eens: dat niemand op het punt staat de stekker eruit te trekken. In augustus en in oktober zorgden eerdere pogingen van De Wever om een doorbraak te forceren nog voor vele kwalijke lekken en een harde confrontatie met respectievelijk MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez en Vooruit-leider Conner Rousseau. Zondag en de daaropvolgende nacht waren er dezelfde spanningen, maar kwam het niet tot een ontploffing. Iedereen blijft naar een compromis zoeken en de nieuwe budgettaire tabellen die De Wever tijdens de vergadering op tafel legde, kregen nog geen voetjes.
De vraag blijft of de ‘opening’ over het aanspreken van de sterkste schouders meer was dan taalkunde.
Alle partijen snappen de ernst van de situatie nu de Europese economie flink afkoelt en Donald Trump in januari het Witte Huis bestormt. Om van de Europese Commissie groen licht te krijgen voor een meer gespreide miljardensanering en uit het vizier van de markten te blijven, is er idealiter tegen Kerstmis een nieuwe regering met een meerjarenplan.
Alle partijen zeggen dat nog altijd te ambiëren, maar net die economische tegenwind maakt een akkoord moeilijker: hoe lager de groei, hoe minder inkomsten voor de staat. En dus hoe meer bespaard moet worden. Nu gaat De Wever nog uit van een uitgavenreductie van 16 miljard euro. Maar de vrees is dat dat cijfer niet zal standhouden wanneer het Planbureau zijn volgende economische vooruitzichten aflevert.
Na bijna zes maanden blijft de formatie gevangen in dezelfde Bermudadriehoek. Met aan de linkerkant Vooruit, dat een grotere bijdrage van de ‘sterkste schouders’ eist als compensatie voor de enorme besparingen in de sociale zekerheid. Aan de rechterkant de MR en de N-VA, die de lasten op arbeid willen verlagen, maar vooral de economie niet willen beschadigen met nieuwe taksen voor beleggers en bedrijven. En in het midden CD&V, dat het compromis tussen die twee standpunten – een minder omvangrijke taxshift – bemoeilijkt, omdat ze blijft hameren op een ambitieuze fiscale hervorming.
In de budgettaire tabel die De Wever woensdag op tafel legde als startpunt voor de nieuwe gesprekken was de fiscale hervorming gereduceerd van 10 miljard euro tot ‘enkele miljarden’. Na 15 uur onderhandelen zou dat deels teruggedraaid zijn, maar dus niet volledig. ‘CD&V zal blij mogen zijn met een operatie van 5 à 6 miljard’, zegt een onderhandelaar.
Aan de rechterzijde heerst vooral irritatie over Rousseau, ‘die maar met de voeten blijft slepen’ en door een tijdelijke afwezigheid wegens ziekte ‘de groepsdynamiek niet zou voelen’. Daarbij blijven de opmerkingen terugkeren dat zijn vicepremier Frank Vandenbroucke wel heel gretig is om tot een akkoord te komen. Vooruit pikt die ‘spin’ niet en blijft benadrukken dat beide socialistische toponderhandelaars hard aan een doorbraak sleutelen.
Wat enkele partijen enerveert, is dat De Wever om de zoveel maanden ‘make or break’-momenten creëert en de indruk wekt dat hij in een verschroeiend tempo werkt, ‘terwijl nog altijd te weinig tot in de diepte over individuele maatregelen werd gesproken’. ‘We zijn content over de nacht van zondag op maandag’, zegt een partijwoordvoerder. ‘We zitten eindelijk in een echte onderhandelingsdynamiek.’
Andere bronnen kijken eerder pessimistisch terug op het feit dat er zelfs na een nacht doorduwen geen handshake in zat. ‘We stonden dicht bij een ja, maar een bijna-ja bestaat niet ons vak.’
De grote vraag blijft of de openingen die Rousseau drie weken geleden ontwaarde in een nieuwe compromistekst van De Wever veel meer waren dan semantiek. Volgens die tekst kan een derde van een derde van de totale oefening van 22 miljard (besparingen plus nieuw beleid) bij ‘de sterkste schouders’ gehaald worden. Dat is 2,4 miljard euro.
Maar is dat echt zo’n stap vooruit? Als je alle maatregelen uit De Wevers eerste supernota van augustus optelt die neerkomen op een verhoging of een betere inning van de belastingen die bedrijven, banken en beleggers betalen, dan kom je al ongeveer op dat bedrag uit. Ook dinsdag gaan de gesprekken verder. Vooralsnog met de hoop om te landen met de Arizona-formule. Bouchez zei dat half december te vroeg komt, maar dat een kerstakkoord realistisch blijft.
Bron: De Tijd