‘In een crisis moet je op iedereen letten, behalve op de allerrijksten’
Jeremy Corbyn: ‘In een crisis moet je op iedereen letten, behalve op de allerrijksten’
De voormalige Labour-leider Jeremy Corbyn blijft campagne voeren om socialisme en ecologie met elkaar te verzoenen.
Geheel onverwachts werd Jeremy Corbyn in 2015 partijleider van de Britse Labourpartij. Met een links, sociaaldemocratisch programma leidde hij de partij in 2017 naar een van de beste verkiezingsresultaten sinds de Tweede Wereldoorlog. Hij kon niet verhinderen dat Theresa May en daarna Boris Johnson Groot-Brittannië naar een ‘harde’ Brexit leidden. Corbyn raakte steeds meer geïsoleerd, ook binnen Labour. Als onafhankelijk parlementslid blijft hij campagne voeren om socialisme en ecologie met elkaar te verzoenen.
Het is Jeremy Corbyn niet aan te zien dat hij al twee jaar lang een bitse strijd uitvecht binnen zijn eigen partij. De 73-jarige Londenaar oogt tijdens het interview dat we eind juli afnamen via Zoom opgewekt en zelfverzekerd. Over de perikelen met zijn opvolger Sir Keir Starmer, wil hij niet veel kwijt. “Er hangt een ongelukkige sfeer binnen Labour, waarvan ik het slachtoffer ben”, zegt hij. “Wat mij betreft is dat een voorbijgaand verschijnsel. Ik kan dat overstijgen.”
Is hij te optimistisch? Wie de voorgeschiedenis bestudeert, kan niet anders dan concluderen dan dat het partij-establishment binnen Labour hem zo snel mogelijk aan de kant wilde schuiven toen hij in 2015 tot partijleider werd verkozen. In 2016 overleefde hij al een interne verkiezing.
Het ledenaantal nam niettemin spectaculair toe en de verkiezingen van 2017 leverden Labour 40% van de stemmen op, een stijging met 9,6%; goed voor een naoorlogs record. De conservatieve Tories slaagden er uiteindelijk in om een minderheidsregering te vormen met Theresa May als premier.
Het Brexit-referendum van 2016 (dat een nipte meerderheid voor leave had opgeleverd) veranderde de spelregels in de Britse politiek. In 2017 had Corbyn successen geboekt met een onvervalst socialistisch programma: nationaliseringen van de energiesector, de post en de spoorwegen. Afschaffing van het inschrijvingsgeld in het onderwijs. Minder militair interventionisme en het terugschroeven van de harde besparingsmaatregelen die na de financiële crisis in Groot-Brittannië waren doorgevoerd.
‘De oorlog in Oekraïne is een catastrofe. Zowel voor het volk van Oekraïne als voor de Russische soldaten, voor de voedselvoorziening en de wereldeconomie’
Maar de vluchtelingencrisis van 2015 en daarna de niet aflatende populistische propaganda van Nigel Farage (UKIP) hadden de focus verlegd naar een nationalistisch, zeg maar racistisch discours. Toen Corbyn in 2019 de verkiezingen verloor, kwam hij ook onder vuur te liggen van de links-liberale vleugel binnen Labour. Starmer werd partijleider en voerde de strijd tegen zijn voorganger op.
De kritiek van Corbyn over de manier waarop Israël de Palestijnen behandelt, bracht hem in het oog van de storm. Kritiek op Israël werd quasi gelijkgesteld met antisemitisme. Toen een extern rapport Corbyn verweet dat hij te laks had opgetreden tegen ‘anti-Joodse tendensen’ in zijn partij, noemde hij het probleem “overroepen”. Dat leverde hem een schorsing op. Die werd ondertussen opgeheven, maar de Labour-fractie in het Lagerhuis weigert hem nog altijd opnieuw in haar rangen te aanvaarden.
Maar, first things first. Hoe kijkt u naar de oorlog in Oekraïne?
Jeremy Corbyn: “Ik wil eerst en vooral zeggen dat ik de Russische invasie in Oekraïne absoluut veroordeel. Daar bestaat geen twijfel over. De oorlog is een catastrofe. Zowel voor het volk van Oekraïne als voor de Russische soldaten. Ook voor de voedselvoorziening en de wereldeconomie. Bij dit conflict zijn bovendien landen en allianties betrokken die beschikken over kernwapens.”
‘De Verenigde Naties zijn grotendeels inactief geweest omtrent Oekraïne, en de Europese Unie is er niet in geslaagd een staakt-het-vuren tot stand te brengen’
“Ik heb echter ook het gevoel dat er een heel, heel kleine kans is op hoop. Het akkoord over de graantransporten vanuit Odessa, via de Bosporus naar de rest van de wereld toont aan dat het mogelijk is – zelfs in een tijd van oorlog – dat de twee landen tot een beperkt akkoord kunnen komen. En ik hoop dat wij in de komende weken (dit interview werd afgenomen op 27 juli, KvdB) werkelijk tot een situatie komen waarin de serieuze druk van de rest van de wereld kan leiden tot een staakt-het-vuren.”
“De Verenigde Naties zijn grotendeels inactief geweest. De Europese Unie is er niet in geslaagd een staakt-het-vuren tot stand te brengen. De rol van bemiddelaar moet dus door iemand anders gespeeld worden. Misschien dat de krachten in de wereld die niet rechtstreeks afhankelijk zijn van gas of steenkool van Oekraïne of van Rusland, dat kunnen.”
Wie zou dan concreet de bemiddelaar kunnen zijn?
“Misschien zouden landen in het Zuiden, die lijden onder de graantekorten, bemiddelaars kunnen worden. Waarom niet de Afrikaanse Unie? Iemand moet die rol toch opnemen? Anders zullen we ontaarden in de bezetting van de Donbass-regio door Rusland.”
“Oekraïne zal zich daartegen verzetten en we krijgen een oorlog van wisselende intensiteit die jaren kan aanslepen. Er zullen wapens vanuit het westen Oekraïne binnenstromen. Er zullen Russische wapens vanuit het oosten binnenstromen, en we zullen de nachtmerrie van de Koude Oorlog herbeleven, maar dit keer wel met oorlogsgeweld aan onze grenzen. Een sense of urgency is nodig. Maar helaas gebruiken maar heel weinig mensen de taal van de vrede.”
Is het realistisch te denken dat sancties Rusland uiteindelijk naar de onderhandelingstafel zullen brengen? Of is Rusland uitgestrekt en sterk genoeg om het jarenlang vol te houden?
‘Sancties kunnen soms doeltreffend zijn, maar het is belangrijker dat we een vredesproces op gang brengen’
“Sancties kunnen soms doeltreffend zijn, maar Rusland is een heel groot land en het heeft toegang tot immense hulpbronnen: mineralen, petroleum, gas, steenkool, landbouwgewassen. Ze boren op dit moment ook andere afzetmarkten aan, want niet elk land neemt sancties tegen Rusland. Daarom denk ik dat het belangrijker is dat wij een vredesproces op gang brengen. Duitsland heeft ook grote problemen omdat het afhankelijk is van gasleveringen. Misschien kan Duitsland de weg wijzen naar een staakt-het-vuren.”
Als we het hebben over het ontstaan van het conflict, dan veroordeelt iedereen uiteraard Vladimir Poetin, maar er zijn ook stemmen, zoals die van Noam Chomsky, die daarnaast vinden dat de NAVO het conflict voor een stuk zou hebben uitgelokt. Wat is uw mening hierover?
“Ik denk dat Noam Chomsky hier een heel belangrijk en heel interessant punt maakt. De ineenstorting van het Warschaupact in de Sovjet-Unie in 1990 was op dat moment natuurlijk van enorme politieke en historische betekenis. Het was een tijd waarin de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) een centrale rol had moeten spelen en dat tot op zekere hoogte ook probeerde. Het was ook een tijd waarin er een vermindering van de militaire uitgaven kon komen en een tijd van hernieuwde afspraken over de afbouw van de nucleaire arsenalen in Rusland en de Verenigde Staten.”
‘Het antwoord op toenemende armoede, honger en ongelijkheid, en een verwoestende klimaatcrisis is niet méér militaire uitgaven’
“Er waren echter krachten binnen de NAVO die dit zagen als een kans om de dominantie van de alliantie te vergroten en haar operaties over de hele wereld uit te breiden. En dus streefde de NAVO toen naar uitbreiding naar het oosten. De NAVO zag het ook als een manier om een wereldwijde expansie te realiseren. Toen tien jaar later, na 9/11, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië Afghanistan binnenvielen, werd de NAVO daar ook bij betrokken. De NAVO stond op het punt te verdwijnen, omdat haar hele raison d’être verdwenen was, maar vanaf 2001 kon ze opnieuw groeien. Het Verdrag van Lissabon van 2010 heeft dat bevestigd.”
“Er moeten vraagtekens worden gezet bij de macht van militaire allianties. Wij leven in een wereld post-Covid. De armoede, de ongelijkheid en honger zijn na zeer lange tijd weer toegenomen. Wij zijn getuige van een klimaatverandering van nooit geziene en verwoestende proporties. Het antwoord op dat alles is niet méér militaire uitgaven. Het antwoord daarop moet een programma voor de vrede zijn.”
Anderzijds is de NAVO erg populair geworden. Met Finland en Zweden komen er twee nieuwe lidstaten bij. En de samenwerking met de Europese Unie is sterker dan ooit. Is de NAVO niet de beste garantie dat Poetin voortaan twee keer zal nadenken, voor hij een ander land aan de grenzen van Europa gaat aanvallen?
“Luister, ik vergoelijk niet wat Poetin gedaan heeft. Mijn punt is dat er een vredesproces moet komen en dat er steun moet zijn voor het verzet dat groeit in Rusland. Want er is in Rusland veel verzet tegen de oorlog.”
“De oplossing moet gezocht worden in het streven naar vrede. Dat streven moet van de internationale gemeenschap komen. Meer wapenleveringen zullen geen vrede bewerkstelligen. Dat zal alleen maar het gevaar vergroten van een langdurige oorlog en het zal misschien ook zorgen dat de oorlog elders uitbreekt.”
“Ik erken dat de mensen bang zijn. Ik erken dat de mensen die hun toevlucht hebben gezocht in West-Europa, de miljoenen Oekraïners, zeer bang zijn. Maar ik zie ook een discrepantie. Oekraïense vluchtelingen worden overal in Europa op grote schaal verwelkomd. En terecht. Ik steun dat volmondig. Hetzelfde geldt wel niet voor vluchtelingen uit Afghanistan of uit Jemen. Het legt iets onaangenaams bloot over het vluchtelingenbeleid dat op het ogenblik in heel Europa wordt gevoerd.”
Hebt u enige informatie over de positie van Poetin in Rusland? Er wordt veel gespind. Hij zou sterk geïsoleerd zijn in het Kremlin. Maar aan de andere kant lijkt de oorlog geen tekenen van vertraging te vertonen.
“Ik weet niet wat er zich binnen het Kremlin afspeelt. Maar ik zie wel de grote aantallen mensen die proberen om tegen de oorlog te demonstreren en de grote aantallen mensen, vooral jongeren, die gevangen gezet zijn omdat ze tegen de oorlog protesteerden.”
‘Vladimir Poetin is niet in staat om de problemen te zien die hij voor zichzelf geschapen heeft’
“Vergeet niet dat de oorlog in Afghanistan destijds ook door veel mensen in de voormalige Sovjet-Unie stilletjes werd afgekeurd. De begrafenissen van soldaten die in body bags naar huis waren gebracht, werden een politieke factor in de Sovjet-Unie. De vele jonge mensen die hun leven verliezen in deze zinloze oorlog, zullen opnieuw een belangrijke politieke factor worden in Rusland.”
“Dat zegt mij dat Poetin niet in staat is om de problemen te zien die hij voor zichzelf geschapen heeft. Ik begrijp niet wat zijn tactiek is. Ja, hij is in staat om Oekraïne binnen te vallen. En hij dacht dat hij heel Oekraïne zou kunnen bezetten. Dat is niet gebeurd. Hij heeft nu de Donbass-regio onder controle, maar hoe lang gaat dat duren? Hij zal steeds meer troepen moeten inzetten. Dat is geen duurzame oplossing.”
Veel Russische dissidenten die gevlucht zijn naar Europa voelen zich geïsoleerd.
“Dit is inderdaad een heel belangrijk punt. Ik hoop dat wij de stem zullen horen van Russen die vrede willen, en ook die van de Oekraïners. Ik ben blij dat ik al enkele Russische vredesactivisten heb kunnen ontmoeten, zowel in Groot-Brittannië, als op andere manifestaties in heel Europa. Russische vredesactivisten zouden welkom moeten zijn en er zou naar hen geluisterd moeten worden. Hoe kunnen zij hun stem laten horen als ze het slachtoffer zijn van een soort ‘russofobie’? Die neemt vaak absurde proporties aan.”
Ik wil het hebben over de economische situatie van vandaag. Wij zijn (voorlopig?) min of meer uit de coronacrisis gekropen, maar die heeft de begrotingen van alle landen zwaar onder druk gezet. De Verenigde Staten, maar ook Europa, hebben triljoenen euro’s en dollars in de wereldeconomie gepompt om die overeind te houden. Maar toen kwam de oorlog in Oekraïne: stijgende energieprijzen, hoge inflatie. En net nu horen we uit rechtse hoek opnieuw pleidooien om te besparen en de begrotingen opnieuw in evenwicht te brengen.
“Door de coronacrisis kenden we even een heropleving van de Keynesiaanse economie, waarin de staat in de economie zou investeren om ervoor te zorgen dat de armsten konden overleven en dat er enige economische activiteit zou blijven bestaan. So far, so good.”
“Nu de coronacrisis stilaan ten einde is, zien we weer een heropleving van de meest rechtse vrijemarkttheorieën die u zich maar kunt inbeelden. In een crisis waarin de inflatie stijgt, stijgen de winsten heel snel, neemt de ongelijkheid in de wereld toe en betalen de allerrijksten alsmaar minder belastingen.”
“Het is een kapitale vergissing te denken dat het antwoord op de crisis bestaat in het snijden in de overheidsuitgaven, het bevriezen van de lonen en het verlagen van de sociale uitkeringen. De economie wordt daar niet beter van en de armoede zal alleen maar toenemen.”
“De energieprijzen zijn zeer hoog waardoor de energiebedrijven recordwinsten maken. De reactie in Frankrijk om EDF (de exploitant van de kerncentrales, KvdB) weer in handen van de overheid te brengen is de juiste. Ik heb precies hetzelfde bepleit voor de grote monopolies in Groot-Brittannië. We hebben ook gepleit voor prijscontroles op voedsel en voor een noodwinstbelasting; een winstbelasting op de hebzucht van de wereldconcerns.”
“In een crisis moet men op iedereen letten, behalve op de allerrijksten. De rechtse regeringen in West-Europa – en Groot-Brittannië heeft zeker een van de meest rechtse regeringen in West-Europa – zijn vooral bezorgd om de behoeften van de rijksten en de grootste bedrijven. Ze gebruiken de post-Covid-situatie en de oorlog in Oekraïne om macht en rijkdom in de verkeerde richting te herverdelen. We moeten daar een verenigd economisch antwoord tegenover stellen.”
Had u verwacht dat de Europese Unie en ook de Verenigde Staten zo ver zouden gaan in het stimuleren van de economie? Bij de kredietcrisis en de eurocrisis in Griekenland hebben ze precies het tegenovergestelde gedaan.
‘Veel mensen die in Groot-Brittannië naar de voedselbanken gaan, hebben een job’
“Precies. Het antwoord op een crisis is dat men geld in de economie pompt, om de koopkracht van de armsten op peil te houden. Het antwoord op een crisis is niet bezuinigen. Iedereen die de geschiedenis van de jaren 30 vluchtig doorleest, zal erkennen dat dat tot de opkomst van het fascisme heeft geleid, omdat het de ongelijkheid alleen maar heeft doen toenemen.”
Er is wel een groot verschil met de crisissen van de jaren 30 en 70-80, en die van nu: toen was er niet alleen veel inflatie, er was ook massale werkloosheid en het ene bedrijf na het andere ging overkop. Vandaag vindt niemand nog werknemers voor zijn bedrijf en swingen de bedrijfswinsten de pan uit.
“Dat klopt misschien wel, maar de realiteit is dat veel mensen die vandaag een job hebben toch in grote onzekerheid leven. Veel werkenden leven in armoede. Veel mensen die in Groot-Brittannië naar de voedselbanken gaan, hebben een job. Hun loon is zo laag dat ze het zich niet kunnen veroorloven om zich te voeden.”
En de stakingen die in Groot-Brittannië plaatsvinden, in de spoorwegindustrie en binnenkort in het onderwijs, in de gezondheidszorg en in het ambtenarenapparaat, zijn stakingen over lonen en voorwaarden en over de manier waarop de regering de crisis gebruikt om ‘fire and rehire’ in te voeren: daarbij wordt een heel personeelsbestand ontslagen en vervolgens tegen slechtere lonen en slechtere voorwaarden weer in dienst wordt genomen.”
“Dat is de agenda van rechts. Het is de agenda van agressieve herverdeling van rijkdom in de richting van de allerrijksten. Wat links moet doen, is een veel sterkere eenheid tonen om opnieuw in de tegenovergestelde richting te gaan. En die eenheid en dat leiderschap komen vandaag vooral van de meeste vakbonden.”
Hebt u er vertrouwen in dat links daartoe in staat is? Overal ter wereld zien we dat rechts-populistische en nationalistische politici veel meer electorale slagkracht hebben dan linkse. In Groot-Brittannië hebben jullie met Boris Johnson daar een weinig opbeurend voorbeeld van gekend.
“Links kan alleen maar een vuist maken als het zich verenigt. De alliantie die ontstond rond Jean-Luc Mélenchon bij de Franse parlementsverkiezingen was een belangrijke stap voorwaarts. En hoewel zij in de Assemblée Nationale niet de meerderheid behaalde die wij allemaal wilden, zagen we toch een aanzienlijke groei van links.”
“Als die eenheid er was geweest bij de presidentsverkiezingen, dan zou Marine Le Pen misschien niet eens de tweede ronde hebben gehaald. Dan zou het gegaan zijn tussen Emmanuel Macron en Mélenchon; een veel gezondere politieke keuze. We moeten niet te veel luisteren naar de stemmen van de wanhoop. We moeten naar onszelf luisteren en naar onze eigen ideeën over economischeen sociale rechtvaardigheid.”
“Het is nooit gemakkelijk geweest om links te zijn. In Groot-Brittannië worden we geconfronteerd met zeer vijandige en goed gefinancierde massamedia. Dat is wellicht niet anders in uw land of elders in de wereld. En dus moeten wij met elkaar in gesprek gaan via onze eigen alternatieve media, via de sociale media en door elkaar fysiek te ontmoeten.”
“Ik heb de piketten bezocht van de Rail, Maritime and Transport Union aan de poorten van de grote stations in Londen. Het publiek klaagt niet over de vakbonden. Het publiek klaagt over de regering die de werkenden verarmt en over het gebrekkig functioneren van onze spoorwegen. Het publiek klaagt over een regering die de rijksten rijker maakt. Dat is de boodschap die wij vanuit de linkerzijde moeten overbrengen. Het leiderschap moet op dit moment doortastend zijn, niet terughoudend.”
Net als in Frankrijk heeft Groot-Brittannië een meerderheidsstelstel. Partijen zijn genoodzaakt om samen te werken als ze een verkozene in een kiesdistrict willen halen. Toen u voorzitter van Labour was, lukte dat en haalde uw partij ook een grote overwinning. Vandaag lijkt het wel alsof de linkerzijde in Labour systematisch wordt tegengewerkt, niet door de conservatieve Tories, maar door mensen in de eigen partij.
‘Linkse politiek gaat niet alleen over deelnemen aan verkiezingen en verkiezingen winnen’
“Er heerst een ongelukkige sfeer binnen de Labourpartij, waarvan ik het slachtoffer ben. Wat mij betreft is dat van voorbijgaande aard. Ik kan dat overstijgen. Waar het om gaat, is de toenemende armoede in mijn land, het racisme dat door Boris Johnson en zijn regering werd aangewakkerd.”
“Het feit dat Johnson meer miljardairs dan ooit heeft achtergelaten en tegelijk meer voedselbanken. We erven van hem een nare, verdeelde samenleving. Linkse politiek gaat niet alleen over deelnemen aan verkiezingen en verkiezingen winnen. Dat is belangrijk, maar het is niet het enige. Wat wij elke dag doen, is campagne voeren in onze gemeenschappen. Het is het socialism of communities en het community socialism.”
U hebt zelf een actieplatform opgericht: het Peace & Justice Project. U zoekt daar ook naar manieren om de traditionele sociaaldemocratische recepten te verzoenen met een doorgedreven politiek tegen de klimaatverandering. Dat is vaak de achilleshiel van veel linkse partijen; of ze nu sociaaldemocratisch of groen zijn. Het is makkelijk om te pleiten voor het sluiten van steenkoolmijnen, maar dat gaan uitleggen aan de mijnwerkers die hun job verliezen, is iets anders.
“Arbeiders en hun kinderen zijn de eerste slachtoffers van milieuvervuiling. In de meest vervuilende industrieën is het ook het ergst gesteld met de gezondheid op het werk. De werknemers in die industrieën zijn niet de vijand. Daarom heb ik inderdaad veel tijd en moeite gestoken in het ontwikkelen van een groene industriële revolutie, een strategie voor het beschermen van banen, investeringen en industrieën en om ze duurzamer te maken, ze te laten draaien op groene energie.”
‘We moeten naar landbouw en visserij die de biodiversiteit omarmen in plaats van vernietigen, en een handelssysteem dat niet bijdraagt tot de vernietiging van natuurlijke bossen over de hele wereld’.
“We moeten naar landbouw en visserij die de biodiversiteit omarmen in plaats van vernietigen. We moeten ons handelssysteem zo organiseren dat het niet bijdraagt tot de vernietiging van natuurlijke bossen over de hele wereld. Deze dingen kunnen we niet bereiken door het gedrag van individuen alleen. Ze moeten gebeuren door een globale politieke actie.”
“Tijdens de klimaatconferentie COP26 in Glasgow hebben we een week van alternatieve evenementen gehouden. We brachten daar naar voren dat je de klimaatverandering niet zult kunnen voorkomen, tenzij er een systeemverandering komt. Want als de wereld vertrouwt op een steeds grotere exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen, dan worden de gevolgen daarvan natuurlijk steeds erger: vervuiling van de zeeën, opwarming van de aarde, temperatuurstijging en extreme weersomstandigheden.”
“Als je in de tegenovergestelde richting gaat, moet je mensen meenemen uit die gemeenschappen die tot nu toe mijnbouwgemeenschappen waren, olieproducerende gemeenschappen. Het komt erop aan de vindingrijkheid van de arbeidersbeweging te gebruiken om klimaatrechtvaardigheid tot stand te brengen.”
De oorlog in Oekraïne is wel ontnuchterend voor klimaatactivisten. Overal worden steenkoolcentrales heropend. Het lijkt erop dat het klimaat nu even minder belangrijk is. Begrijpelijk, maar de tijd dringt natuurlijk.
“Dit is een van de vele, vele redenen waarom die oorlog zo snel mogelijk moet stoppen. Anders is de milieuschade niet te overzien. Ook de oorlog zelf is nefast voor het milieu. De carbon footprint van soldaten en zware wapens is gigantisch. En het is niet de enige oorlog in de wereld. In Jemen duurt hij al vele jaren, net als in Congo en in Myanmar.”
Ik wil het ook hebben over de Brexit. De Europese Unie moet het voortaan zonder Groot-Brittannië doen. Dat heeft uiteraard gevolgen voor de economische, culturele en academische samenwerking die nu veel stroever verloopt. Hoe kijkt u terug op anderhalf jaar Britse ‘onafhankelijkheid’?
‘De EU moet ook de hand in eigen boezem stoppen en nadenken over de gevolgen van de drastische besparingen die werden opgelegd aan Griekenland, Spanje en Ierland’
“Het voelt niet erg als onafhankelijkheid. Het voelt meer als een soort Brexit-nationalisme. Met veel chaos onder leiding van Boris Johnson. Ik erkende na het referendum van 2016 dat de Britten uit de Europese Unie wilden stappen, maar ik erkende ook dat er vlotte handelsbetrekkingen met de Europese Unie moesten zijn. Daarom was ik bereid en blij om met de Europese Unie te onderhandelen over een douane-akkoord op maat. Dat zou ook de culturele banden en academische in stand houden en het aantal reisbeperkingen tot een minimum beperken.”
“Op dit ogenblik heeft de bureaucratie tussen Groot-Brittannië en de EU ertoe geleid dat veel van die culturele banden verzwakt of vernietigd zijn en dat wij heel wat EU-onderdanen zullen verliezen die in dit land hun thuis hebben gevonden en er zo’n enorme bijdrage hebben geleverd. Ik denk dat de dingen mettertijd zullen veranderen en dat de mensen de noodzaak van die nauwe band met Europa zullen inzien.”
“De Europese Unie moet ook de hand in eigen boezem stoppen. Ze moet nadenken over wat de gevolgen zijn geweest van de drastische besparingen die werden opgelegd aan Griekenland, Spanje en Ierland tijdens het hoogtepunt van de financiële crisis.”
U bent al uw hele carrière lang kritisch voor Europa omdat het geen sociaal project zou zijn. Dat is een andere kritiek dan die van Boris Johnson die in essentie neerkwam op een openlijk racisme: ‘Wij willen geen vreemdelingen!’ was de bottom line van de ‘Leave’-campagne. Zou Labour de verkiezingen gewonnen hebben als het ondubbelzinnig de ‘Remain’-kaart had getrokken?
“Ik heb geprobeerd om aan mijn collega’s van de socialistische partijen in heel Europa duidelijk te maken dat de omstandigheden die tot de Brexit-stem hebben geleid, in elk land aanwezig zijn: gemeenschappen die het verlies van basisindustrieën hadden gezien, de vervanging door fly by night-industrieën, precair werk, armoede en sociale ontwrichting. Die gemeenschappen voelden geen enkele verwantschap met de Europese Unie; alleen woede over hun situatie. Het Brexit-referendum van 2016 gaf hun de kans om die woede te uiten.”
“Ik steunde de sociale agenda en de sociale veranderingen die de Europese Unie vanaf dat moment in de wetgeving heeft ingepast. Ik steunde het idee van een sociaal Europa en ik steunde inderdaad het programma van de Partij van Europese Socialisten bij de laatste Europese verkiezingen, dat opriep tot een Europees minimumloon. Ik zag die sociale agenda absoluut als een onderdeel ervan. Maar de Europese Unie staat ook onder druk van de vrije markt, van een enorme lobby van grote bedrijven om de regelgeving in te perken, zowel de economische als de ecologische. Het zijn die kwesties die nooit echt voldoende besproken of uitgelegd werden.”
Veel van die standpunten stonden ook in uw programma voor de verkiezingen van 2017 toen u leider van Labour was: het nationaliseren van sleutelsectoren in de samenleving. Dat zou binnen de huidige Europese regels inzake staatssteun en vrije concurrentie niet mogelijk zijn geweest zijn.
“Wij hadden daarover discussies met de Europese Commissie indertijd. We moesten telkens opnieuw uitleggen waarom wij vinden dat sleutelsectoren die belangrijk zijn voor de welvaart van een samenleving, door de staat zouden moeten worden gecontroleerd.”
‘Het kan toch niet zijn dat een pan-Europese structuur de vrijemarkt-economie oplegt aan nationale economieën die in staatseigendom geloven?’
“Als wij aan de macht waren gekomen, zouden we hierover alvast een hartig woordje hebben moeten praten. Het kan toch niet zijn dat een pan-Europese structuur de vrijemarkteconomie oplegt aan nationale economieën die in staatseigendom geloven? Het is interessant dat de Franse regering geen enkele opmerking van de Europese Unie heeft gekregen, toen ze EDF weer in handen nam. Europa weet dat het een politieke prijs zal moeten betalen als ze tegen die maatregel protesteert. En daarom vind ik dat wij als linkse partijen assertief moeten aandringen op een programma van staatseigendom en op de noodzaak van een Europees minimumloon.”
Ik heb nog een laatste vraag over de media. Na uw nederlaag in 2019 is uit meerdere onafhankelijke onderzoeken gebleken dat u niet erg fair behandeld bent door de media in Groot-Brittannië. Uw standpunten werden meestal niet correct weergegeven en de meeste kranten waren bevooroordeeld. De situatie van de Britse pers, met de dominantie van Rupert Murdoch, is gekend. Hoe kunt u daar ooit tegen opboksen?
“De Britse media zijn geobsedeerd door celebrities en het denigreren van personen. En ik glorieer in het feit dat 9% van de krantenberichten over mij tijdens mijn leiderschap van de partij op zijn minst neutraal waren. (lacht) Dat betekent dat 91% vijandig was. Het is dus een grote berg om te beklimmen. Het ontbreken van een automatisch recht van antwoord is daarbij echt een probleem.”
“Dit heeft inderdaad te maken met de concentratie van de media in de handen van enkelingen, vooral van Rupert Murdoch. Maar hij is niet de enige die uitsluitend op verkoopcijfers belust is. De media zijn niet geïnteresseerd in politieke verslaggeving of het maatschappelijke debat. Ze spelen op de man, dringen hun eigen agenda, en dus die van hun eigenaars, op. Maar links heeft ook een probleem. Het is niet erg goed in het formuleren van een samenhangende alternatieve boodschap. Links gebruikt de sociale media ook niet goed.”
“Wij moeten uiteraard ook de monopolies in de mediasector – van kranten tot radio en tv – bestrijden en de openbare omroepen verdedigen. We mogen ons daarbij niet laten ontmoedigen. De doorleefde ervaring van mensen die in armoede leven, die onrechtvaardigheid meemaken, die racisme voor hun ogen zien opkomen, kan een bron zijn van verontwaardiging. Het kan leiden tot meer eendracht en het kan onze ertoe aanzetten om terug te vechten.”
“Ik erken dat de manier waarop de media mij behandeld hebben, afschuwelijk was. Maar ik laat dat niet aan mijn hart komen. Overal in het land zijn we bezig met het opzetten van nieuwsclubs. We werken daarvoor samen met journalisten in het alternatieve mediacircuit. Er zijn nog genoeg journalisten die niet de spreekbuis zijn van het politieke en economische politieke establishment.” “We moeten ook opkomen voor kritische journalisten die aangevallen worden. Julian Assange riskeert voor maar liefst 175 jaar naar een maximaal beveiligde gevangenis in de Verenigde Staten gestuurd te worden. That will kill him. Hij zal vermoord worden om wie hij is en waar hij voor staat. En daarom denk ik dat het heel belangrijk is dat wij de boodschap naar buiten brengen: Free Julian Assange!” Bron: Apache