De Europese Centrale Bank, de ECB, wil de eenheidsmunt gereedmaken voor het tijdperk van digitaal geld. Ze onderzoekt of er behoefte is aan een ‘digitale euro’, rechtstreeks gedekt door de centrale bank.
Eerst was er de bitcoin. Toen besloot Facebook de libra te lanceren. En nu denkt ook de ECB eraan om met een eigen digitale munt te komen. De bank lanceert binnenkort een bevraging om na te gaan of er behoefte is aan een ‘digital euro’. Volgens ECB-directielid Fabio Panetta kan dat bijdragen aan de financiële soevereiniteit van de eurozone, en de positie van de euro versterken. Hij publiceerde een rapport over de mogelijkheden en implicaties van een digitale Europese eenheidsmunt.
Digitaal betalen kan natuurlijk nu ook al. Dat gebeurt elke keer als we een online overschrijving doen of met de bankkaart een aankoop betalen. Contant geld wordt almaar minder belangrijk in het betaalverkeer.
Maar de ‘digitale euro’ van de ECB gaat nog een stap verder. ‘Het verschil is dat nu alle betalingen, ook de elektronische, via een commerciële bank verlopen’, legt woordvoerster Alexandrine Bouilhet uit. ‘Maar een digitale euro zou rechtstreeks uitgegeven worden door de centrale bank. Het idee is dat het betaalgemak even groot is, maar dat je weet dat het geld rechtstreeks door de centrale bank gedekt wordt’.
Het vertrouwen in dat soort geld is groter, denkt de ECB. Nu gebeurt het soms dat het vertrouwen in de banken een knauw krijgt. Mensen gaan dan hun geld van de rekeningen halen, bijvoorbeeld uit vrees voor een bankroet. Dat fenomeen deed zich voor tijdens de financiële crisis, toen er in meerdere landen een bankrun ontstond. Geld dat rechtstreeks door de centrale bank gedekt wordt, is veiliger. Een centrale bank kan niet omvallen, en beschikt over de mogelijkheid om zelf geld te creëren.
In de praktijk zou het erop neerkomen dat je, naast alle bestaande betaalmogelijkheden, ook kunt betalen met de digitale euro van de ECB. Je zou bijvoorbeeld een deel van je zichtrekening kunnen omzetten in digitale euro’s. Wel met een plafond, want de ECB wil voorkomen dat de banken te veel deposito’s zien wegvloeien.
De commerciële banken worden door de digitale euro minder belangrijk, erkent Bouilhet. Hun rol als doorgeefluik en bewaarplaats van geld wordt aangetast. ‘Het klopt dat er in de bankwereld angst leeft voor deze ontwikkelingen. Daarom zullen zij ook betrokken worden bij de consultatie. Maar het is duidelijk dat de ECB niet alle taken van de banken zal overnemen. De banken zullen hoe dan ook overleven.’
Maar zit de consument wel te wachten op nóg eens een nieuw betaalmiddel? Met bankbiljetten, kredietkaarten, Bancontact, PayPal en ApplePay is het betaallandschap nu voor sommige mensen al onoverzichtelijk. De consultatie zal de ECB meer inzicht moeten geven in de verzuchtingen en behoeften van de consumenten in de eurozone. De consultatie zal drie tot vier maanden duren, en pas volgend voorjaar zal de raad van bestuur van de ECB beslissen of de digitale euro er al dan niet komt.
De centrale banken beseffen dat ze de digitale munten niet kunnen negeren. Tenminste als ze hun rol als behoeder van de munteenheid niet uitgehold willen zien. ‘We zien allerlei initiatieven uit de privésector ontstaan waarbij de link met de officiële munteenheden losser wordt of zelfs komt te vervallen’, zegt Bouilhet. Ze noemt de libra, de munteenheid die Facebook wil lanceren, als voorbeeld. ‘Er wordt nu gesproken over een euro-libra en een dollar-libra, maar de centrale banken hebben daarover geen enkele
controle.’ De consequentie is dat consumenten bitcoins of libra’s niet kunnen omzetten in bankbiljetten.
Daarvoor moet je de bitcoins of libra’s eerst verkopen, zodat je ‘gewoon’ geld hebt. ‘Wij vinden dat griezelige ontwikkelingen. Het was het libra-project dat ons ertoe heeft aangezet om hierover na te denken’, zegt Bouilhet.
De ECB is niet de enige centrale bank die zich over digitaal geld buigt. De Chinese centrale bank staat al het verst. Die is vijf jaar geleden al begonnen met zo’n project. Omdat de Chinezen nu al massaal experimenteren met allerlei nieuwe betaalvormen, is de kwestie daar urgenter. Er is zelfs in drie grote Chinese steden al geëxperimenteerd met de nieuwe digitale munteenheid. Ook de Zweedse centrale bank staat al relatief ver. In Zweden is contant geld geleidelijk aan het verdwijnen. De centrale bank denkt er
daarom over na om een veilige digitale vorm van de kroon in het leven te roepen.
De ECB moet zich voorbereiden op de eventuele invoering van een digitale euro, zegt ECB-voorzitster Christine Lagarde. De instelling bracht alvast een rapport uit over de digitale euro en directielid Fabio Panetta legde in een blogpost uit waarom zo’n digitale munt van belang kan zijn.
Een digitale euro zou de goede kanten van de euro moeten overnemen: een kosteloze toegang tot een eenvoudig, alom aanvaard, risicovrij en betrouwbaar betaalmiddel. In een aantal scenario’s is een digitale euro zelfs noodzakelijk. Panetta vermeldt in een blogpost situaties waarbij mensen niet langer de voorkeur geven aan betalingen met cash, of extreme gebeurtenissen zoals natuurrampen of pandemieën, wanneer andere betaalsystemen niet langer werken.
Net zoals bankbiljetten zouden digitale euro’s de bezitters ervan een rechtstreekse claim geven op de centrale bank, waardoor ze veiliger zijn dan gelijk welke deposito bij een gewone bank.
Bovendien kunnen ze rechtstreeks worden overgemaakt aan andere gebruikers, online of via bluetooth en prepaidkaarten, zonder langs het banksysteem te passeren. In een rapport zegt de ECB dat deposito’s in digitale euro’s waarschijnlijk begrensd zullen zijn en minstens gedeeltelijk onderworpen zijn aan de ECB-depositorente die momenteel min 0,5 procent bedraagt. In het ideale geval zouden zo’n deposito’s worden aangeboden door de privésector eerder dan enkel door de ECB.
De digitale euro zou ook de innovatie bevorderen voor retailbetalingen en mooi samengaan met innoverende digitale markten. De euro zou er aantrekkelijker mee worden op de internationale markten en zo het Europese financiële systeem versterken, aldus Panetta. Bij dat alles zou de digitale euro cash niet vervangen maar complementair zijn.
Een digitale euro zou een bescherming bieden tegen digitale betaalmiddelen van buiten de eurozone, gecontroleerd door buitenlandse overheden of privépartijen. Als zo’n betaalmiddelen de overhand krijgen, zou dat problematisch zijn voor de regelgeving en een bedreiging vormen voor de financiële stabiliteit en zelfs voor de monetaire en financiële soevereiniteit van de eurozone.
Een digitale euro zou een bescherming bieden tegen digitale betaalmiddelen van buiten de eurozone, gecontroleerd door buitenlandse overheden of privépartijen.
De digitale euro zou ook de strijd vergemakkelijken tegen witwassen en het financieren van terrorisme.
Tegelijk geeft Panetta toe dat er ook uitdagingen zijn. Hij vermeldt het recht op privacy. ‘We zullen die kwesties moeten oplossen bij het ontwikkelen van functionele en technologische designs’, aldus het directielid. Sommigen vrezen ook dat een digitale euro bankactiviteit zou kunnen bemoeilijken of instabiliteit kan creëren bij financiële onrust. ‘Een goed design moet een antwoord kunnen bieden op die risico’s’, aldus Panetta.
De blogpost verwijst naar een studie die de ECB vrijdag uitbracht, Report on a Digital Euro. Die vormt de basis voor een openbare consultatie die op 12 oktober begint. De ECB bundelde alvast informatie op haar webstek. Tegelijk lopen er gedurende zes maand ‘experimenten’ waarbij experten vande ECB en de nationale banken van de eurozone betrokken zijn. Dat zonder vooruit te lopen op een uiteindelijke beslissing, aldus de ECB. Tegen de lente van volgend jaar wordt beslist of er een onderzoeksfase komt met het oog op het ontwikkelen van een ‘minimum viable product’, een soort ‘eerste versie’ van een digitale euro.
De centrale bankiers werden vorig jaar opgeschrikt door de aankondiging van Facebook dat het een eigen munt zou lanceren, de libra, waarvan de waarde zou gekoppeld zijn aan een korf van officiële munten.
Inmiddels paste Facebook zijn plannen aan. De munt zou nu worden verbonden aan individuele nationale munten en onder de controle staan van internationale toezichthouders.
Andere virtuele munten zoals de bitcoin (er zijn er al meer dan honderd) hebben geen enkele wettelijke basis en worden niet ondersteund door de ECB. Ze zouden al lang verboden moeten zijn want vroeg of laat zullen de kopers ervan ervaren dat ze opgelicht zijn. Niet kopen dus.