Het plan dat de Vlaamse natuur moet redden: minder varkens, een strenger mestverbod, veertig veebedrijven dicht

Een akkoord waarin natuur, landbouw en economie elkaar de hand reiken. Zo omschrijft Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) het grote stikstofakkoord waarover zijn regering het – dan toch – eens geraakte. Wat houdt dit precies in?

“Dit akkoord is een gamechanger voor onze kinderen.” Twee maanden later dan verwacht kon Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) woensdag dan toch uitpakken met een doorbraak. Wat eerst een kerstakkoord heette, is een krokusakkoord geworden. Maar dat maakte de opluchting bij Jambon er niet kleiner om. Met dit akkoord ruimt zijn regering immers twee hoofdpijndossiers uit de weg: de nieuwe stikstofregeling en de bouwshift. Beide moeten de natuur in Vlaanderen op lange termijn veiligstellen.

De lijdensweg van Jambon begon eigenlijk een jaar geleden, toen de Raad voor Vergunningenbetwistingen een vergunning voor een kippenstal in Kortessem weigerde. De stal zou veel stikstof uitstoten, terwijl een nabijgelegen natuurgebied al te veel stikstof te verwerken kreeg. Stikstof heeft een bemestend effect, waardoor planten zoals bramen en netels sneller gaan groeien en planten die van een schrale bodem houden overwoekeren. Hierdoor wordt de Kalmthoutse heide bijvoorbeeld elk jaar minder paars en komen zeldzame diersoorten in gevaar.

Het ‘stikstofarrest’ zette het Vlaamse vergunningenbeleid op losse schroeven, want in heel Vlaanderen kreunen natuurgebieden onder stikstof. Het plaatste ook de regering onder hoogspanning. Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) wilde de uitstoot fors verminderen om een algemene vergunningenstop, zoals in Nederland, te vermijden. Maar de ingreep zou ten koste gaan van de landbouw, die bijna 80 procent van onze stikstof veroorzaakt. En dat zag CD&V, met landbouwminister Hilde Crevits op kop, niet zitten. Toch niet zonder een forse compensatie.

3,6 MILJARD EURO

Die compensatie komt er nu, want tegen 2030 voorziet de regering een bedrag van liefst 3,6 miljard euro. Concreet zullen de piekvervuilers – de zogenaamde rode bedrijven – uiterlijk tegen 2025 moeten sluiten. Het gaat om 40 veebedrijven, waarvan 14 in Limburg, 10 in Antwerpen, 6 in Oost-Vlaanderen en telkens 5 in Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen. De ‘donkeroranje’ landbouwers, zo’n 120 bedrijven, kunnen enkel onder strenge voorwaarden voortdoen. Zij moeten bijvoorbeeld overschakelen op ander veevoeder of nieuwe installaties plaatsen.

Wellicht zullen de investeringen voor sommige boeren te hoog blijken. Voor hen komt de regering met een aanbod om vrijwillig te sluiten tegen 2026, in ruil voor een vergoeding. Hoe vroeger ze hierop ingaan, hoe hoger de vergoeding. Daarnaast komt er een afzonderlijke regeling voor de varkenssector. Sinds de zomer gaan de varkensboeren namelijk door een zware crisis, met hoge voederprijzen en lage vleesprijzen. Ook biobedrijven en kleine familiale ondernemingen krijgen een aparte regeling.

Vooral varkens- en pluimveebedrijven zullen extra inspanningen moeten doen. Als zij nog geen emissiearme stallen hebben, moeten ze hun uitstoot tegen 2030 met 60 procent terugdringen. Vlaanderen streeft ook naar een afbouw van de varkensstapel met 30 procent. De regering zal de varkenshouders een aanbod doen om hen uit te kopen. Voorts komt er een strenger mestverbod in groene gebieden en wordt er geïnvesteerd in natuurherstel.

ZWARE MOKERSLAG

Voor de Turnhoutse Vennen wordt er zelfs een oude bekende bovengehaald om de uitstoot in het gebied extra omlaag te krijgen: oud-Boerenbondvoorzitter Piet Vanthemsche. Zijn taak wordt niet makkelijk, want de Boerenbond noemt dit akkoord een “contractbreuk” en “een zware mokerslag” voor de landbouwers. Milieuorganisaties zoals Greenpeace en Natuurpunt reageren dan weer voorzichtig positief.

Hoe dan ook krijgt N-VA met dit akkoord wat ze wou: rechtszekerheid voor bedrijven die een vergunning aanvragen. CD&V krijgt haar compensatie voor de boeren. En Open Vld? Ook die mag met iets uitpakken, want op vraag van minister van Lokale Besturen Bart Somers werd het financiële luik van de bouwshift – de vroegere betonstop – gekoppeld aan het stikstofakkoord.

De bouwshift moet zorgen dat we vanaf 2040 geen open ruimte meer bebouwen. Maar tot nu toe was er discussie over de compensatie die eigenaars zouden krijgen als hun bouwgrond plots wordt omgezet in natuur-, landbouw- of bosgebied. De regering besliste nu dat zij tegen 100 procent van de marktwaarde vergoed worden. Lokale besturen kunnen hiervoor putten uit een fonds waarin de regering elk jaar 100 miljoen euro stort. Goed voor 1,8 miljard euro.

Critici merken wel op dat dit bedrag nog altijd te laag is, aangezien de kostprijs volgens sommige ramingen kan oplopen tot meer dan 31 miljard.

OP STERVEN NA DOOD

Het politieke belang van dit akkoord is groot. De Vlaamse regering schoof de beslissingen al maanden voor zich uit. Ze kreeg het verwijt op sterven na dood te zijn. Ook Jambon kreeg het als regeringsleider steeds harder te verduren. Dit moet nu de doorstart betekenen. “We bewijzen dat we in staat zijn om grote akkoorden te smeden, voorbij de waan van de dag”, sprak Jambon in het parlement. “We hebben water en vuur verzoend.”

Die doorstart komt wel met een stevige prijs, want in totaal zal de regering 5,4 miljard euro uitgeven. Ze maakt zich sterk dat ze deze kost kan opvangen door het gunstige effect van de inflatie op de begroting. Jambon: “De begroting zal zelfs vroeger dan gepland – sneller dus dan in 2027 – in evenwicht zijn.”

Bron : De Morgen