Door personeelstekort krijgen bewoners in veertien woonzorgcentra slechte zorg, of ze moeten er te lang op wachten. Wonden worden er slecht verzorgd, bewoners niet vaak genoeg gewassen, medicatie verwisseld. Drie van die woonzorgcentra op de zwarte lijst bevinden zich in Antwerpen.
Er staan zowel grote als kleine woonzorgcentra op de lijst van ¬verhoogd toezicht, ook de ‘zwarte lijst’ genoemd.
De meeste hebben een commerciële achtergrond, al zijn ze vermomd als vzw. Dat is het geval voor twee voorzieningen van de beursgenoteerde groep Orpea: James Ensor in Oostende en Park Lane in Antwerpen. Drie woonzorgcentra uit Hoeselt hebben eenzelfde vzw als inrichtende macht. In Antwerpen is een voorziening van het Zorgbedrijf van de partij: wzc Lozanahof. De meeste woonzorgcentra staan op de lijst sinds vorig jaar, of sinds 2020.
Clos Bizet in Anderlecht staat er al op sinds maart 2019 en slaagde er nog niet in om bij een van de ¬zeven volgende inspecties volledig te voldoen. Het hielp natuurlijk niet dat de voorziening geen melding had gemaakt van een ¬bewoner die gedood werd in zijn kamer. Zorginspectie kwam daar pas achter door nieuwsgaring via de media.
Begin dit jaar kwam er nog een klein privé-initiatief bij op de zwarte lijst: Huize Sion in Leuven, dat maar negen bewoners telt maar zichzelf toch opwerpt als een woonzorgcentrum, en dus ook aan de regelgeving voor wzc’s moet voldoen.
Lang wachten na oproep
Wat ze allemaal gemeen hebben, is een chronisch tekort aan personeel, veelal aan verpleegkundigen. Daardoor ontbreekt het bewoners aan gepaste zorg, of worden zorghandelingen uitgevoerd door mensen die daarvoor niet de juiste kwalificaties hebben. Zorgkundigen dienen ’s nachts medicatie toe, wat niet mag. Dat is een taak voor een verpleegkundige. Logistieke medewerkers of studenten wassen bewoners omdat er niet genoeg zorgkundigen zijn. Erger: wonden wordt slecht verzorgd, medicatie vergeten of verwisseld. Of bewoners komen maar heel laat aan het ontbijt, omdat het lang duurt voor iedereen is gewassen.
In wzc Avondvrede in Linkebeek moest een verpleegkundige zich in 2019 reppen om ’s middags dertien bewoners te helpen bij het eten. Ze deed dat terwijl ze rechtstond. In 2021 moest een zorg¬medewerker nog steeds zeven mensen tegelijk te eten geven, nog altijd rechtstaande. Zorginspectie schrijft dat de sfeer tijdens de maaltijden nog altijd “hectisch” is. Bewoners klagen er ook dat de hulp maar laat komt opdagen als ze bellen.
Dezelfde klacht bij wzc James Ensor in Oostende, waar Zorginspectie sinds april 2019 zeven keer is langsgegaan. In het inspectieverslag van november 2020, na een anonieme klacht, staat dat het personeelstekort “van kwaad naar erger” is gegaan, en dat de bewoners daar het slachtoffer van zijn. Sinds september is het aantal valincidenten “aanzienlijk” toegenomen: beloproepen worden niet snel ¬genoeg beantwoord en hierdoor proberen bewoners zichzelf te verplaatsen, waarbij ze ten val komen.
Kledingstukken verdwijnen
Bij een volgende klacht, in februari 2021, blijkt dat bewoners niet maandelijks gewogen zijn, dat kledingstukken verdwijnen – een probleem met de externe wasserij, zegt de directie. Bewoners worden ook gefixeerd zonder dat iemand daarvan op de hoogte wordt gesteld. In augustus van dat jaar blijkt nog steeds niet alles in orde.
Over wzc Park Lane raakte al eerder bekend dat er bij een nachtelijk inspectiebezoek, in september vorig jaar, geen verpleegkundige aanwezig was. Medewerkers moeten er dubbele shiften draaien en er moet frequent personeel uit andere sites van Orpea opgeroepen worden. Tussen juni en september waren er een tiental ¬hiaten in het werkrooster.
In november 2020 bekeek de Zorginspectie of bewoners van Park Lane een vroegtijdige zorgplanning hebben. Met andere woorden: of hun wensen en verwachtingen inzake hun levenseinde genoteerd stonden. In vijf onderzochte zorgdossiers bleek dat niet het geval. Nochtans moet de helft van de bewoners zo’n vroegtijdige zorgplanning hebben.

Nog in Antwerpen blijken er ook al jaren personeelstekorten bij woonzorgcentrum Lozanahof, van het stedelijke Zorgbedrijf Antwerpen. Na een klacht begin 2019 bleken er 5,1 voltijdse equivalente werknemers (vte’s) te weinig te zijn. Zeven controles later, eind 2021, liep dat op tot 7,89 vte’s. Het Zorgbedrijf pareert: ‘We hebben meteen een deurwaarder laten komen. Die heeft vastgesteld dat er met de infrastructuur en de bejegening van de bewoners geen problemen zijn. Wat betreft verpleegkundigen is er een tekort, maar dat is er niet meer via de zogeheten substitutieregeling (een regeling waarmee zorgkundigen onder bepaalde omstandigheden kunnen tellen als verpleegkundigen, red.).
Boetes op komst
De Zorginspectie maakt haar rapporten over aan agentschap Zorg en Gezondheid, dat instaat voor handhaving via een “negatieve procedure”, weet teamverantwoordelijke Veerle Van der Linden. “De erkenning van een wzc kan voor zes maanden worden geschorst. Dan mogen er geen nieuwe bewoners bij. Een stap verder is de intrekking van de erkenning. Dat heeft uiteraard een zware impact omdat de bewoners dan ook weg moeten. We beraden ons over administratieve geldboetes tot 25.000 euro. Die zouden nog dit jaar kunnen worden toegepast.”