Steeds minder producten in je winkelkar voor een hogere prijs? Werkende mensen zien hun koopkracht de laatste twee jaar smelten als sneeuw voor de zon. In maart bereikten de prijsstijgingen in de supermarkten op jaarbasis een record in België: 20,6%! In de Europese Unie lag de inflatie toen in 25 jaar niet zo hoog. Meer mensen dan ooit in België moeten hun toevlucht nemen tot voedselbanken en sociale restaurants.
We azen als werkende mensen op de goedkopere merken en kopen kleinere hoeveelheden. Sommigen doen boodschappen in een buurland om de dikwijls hogere prijzen op de Belgische markt te ontlopen. In Duitsland hebben de discounters onder de superma vrkten – zoals Aldi en Lidl – een groter marktaandeel en is de markt competitiever, met lagere voedingsprijzen tot gevolg. Maar in Duitsland en Nederland is er ook een grotere lageloonsector, zeker in de supermarkten. Hoe breken we collectief met de werkende klasse uit de neerwaartse spiraal van individuele oplossingen?
De oorzaken van de prijsstijgingen voor voedsel
De inflatie in het algemeen daalt, vooral door de gedaalde energieprijzen. Maar de prijsstijgingen voor voeding blijven tergend hoog. In mei nam de voedselinflatie meer dan de helft van de algemene inflatie voor haar rekening. Volgens een rapport van de bank ING betaalt de typische EU-consument bijna 30% meer voor boodschappen dan begin 2021! Zo sterk zijn onze lonen in die periode alvast niet meegegroeid.
Keukenrollen en toiletpapier werden de afgelopen twee jaar gemiddeld maar liefst 58% duurder volgens Testaankoop. De prijs van groenten steeg in augustus op jaarbasis met 31% – voor wortelen was dat 70%. Testaankoop stelt dat de prijs van plantaardige olie met 48% zakte op de internationale markten terwijl frituurolie nog steeds 36% duurder is dan in maart 2022. De prijs voor melk op de internationale markten daalde met 23%, maar de prijs van zo goed als alle soorten van halfvolle melk en jonge kaas daalde niet in de supermarkten. “Met zo’n cijfers kunnen we niet anders dan spreken van een voedingscrisis,” aldus Testaankoop. Wat zit er achter deze trend die onze winkelkar plundert?
De nieuwe periode van kapitalistische wanorde en multicrisissen mist zijn effect niet op de voedingsprijzen. Vandaag is er een bijna voortdurende impact van geopolitieke conflicten – zoals de oorlog in Oekraïne, groeiend protectionisme … – en klimaatverandering op de voedingsprijzen. Met de heropening van de economie na de pandemie speelden verstoorde aanvoerketens en in mindere mate de stimulansplannen van de regeringen nog een rol in oplopende voedingsprijzen.
Klimaatverandering die zorgt voor langere periodes van droogte heeft een invloed op de productie van rijst en van olijfolie. De afwisseling van meer extreme weerpatronen in Europa had een negatief effect op de aardappeloogst. We moeten er vanuit gaan dat de klimaatverandering bijna continu de prijs van bepaalde producten zal blijven beïnvloeden. Deze processen van destabilisering en crisis onderstrepen de nood aan strijd en socialistische planning.
Daarnaast is er de verdenking dat de multinationals de schok in de aanvoerketens misbruiken als dekmantel voor prijsverhogingen. Dit wordt ook wel ‘greedflation’ of ‘graaiflatie’ genoemd, naar de hebzucht van het kapitaal. Economen van de Duitse verzekeraar Allianz schatten dat 10 tot 20% van de prijsstijgingen voor voeding voortkomen uit monopolistische prijszetting. De multinational Nestlé mikt dit jaar op dezelfde riante winstmarge van 17% als vorig jaar, nadat het bedrijf begin dit jaar z’n prijzen optrok met bijna 10%.
PVDA: schaf de BTW op voeding af
De ondermijning van onze koopkracht maakt een strijd voor oplossingen meer dan noodzakelijk. De linkse PVDA – die klimt in de peilingen – pleit voor een daling van de BTW op voedingsproducten van 6% naar 0%. Het wil dit betalen met een belasting op meerwaarden uit de handel in aandelen. LSP steunt dit idee. Het zou goed zijn als deze eis gekoppeld wordt aan een brede campagne ter verdediging van onze koopkracht binnen de werkende klasse, op de werkplaatsen, in de wijken en in de scholen.
Daarnaast brengt de PVDA ook prijscontroles zoals in Frankrijk naar voren, waar de regering tijdelijke maximumprijzen oplegde voor een aantal basisproducten. Deze eis kunnen we best koppelen aan de nood van democratisch publiek bezit – onder controle van de werkenden – van sectoren die in essentiële producten of diensten voorzien, zodat de kapitalisten het aanbod niet kunnen manipuleren, ermee kunnen dreigen om hun productie uit het land weg te trekken, of proberen om de werkenden voor de gedaalde winsten te laten opdraaien.
Een brede campagne die syndicalisten, wijkbewoners en jongeren – met petities, pamfletten … – oproept voor lokale comités ter verdediging van onze koopkracht zou met een sociale beweging de steun voor extreemrechts en voor de traditionele partijen ondermijnen. Binnen zo’n beweging zouden we de nood aan een afschaffing van BTW op voeding kunnen koppelen aan een discussie over een breder programma om onze koopkracht na decennia van afbraak terug te herstellen.
Weg met asociale BTW op voeding en voor meer rechtvaardige belastingen, zoals een miljonairstaks, en het sluiten van de achterpoorten voor de multinationals. De grote bedrijven laten tientallen miljarden het land uitstromen naar hun hoofdzetels. Dit moet stoppen.
Voor 2 euro per uur meer voor elke werkende om de dalende koopkracht het hoofd te bieden. Handen af van de index, die de prijsstijgingen volledig dient te weerspiegelen. De loonwet moet afgeschaft worden om de neerwaartse spiraal van decennia van loonmatiging – dalende reële lonen in feite – te doorbreken. Voor een leefbaar wettelijk minimumloon en leefbare pensioenen.
Zo’n campagne zou het passieve ongenoegen in strijdbaar verzet omzetten en steunen op actieve betrokkenheid. Het zou de PVDA en iedereen die zich tegen het systeem wil verzetten, toelaten om een krachtsverhouding op te bouwen die onze klasse voorbereidt op de verdere strijd tegen het kapitalisme – haar uitbuiting, uitsluiting en onderdrukking.
Breng de voedingssector – inclusief handel en transport – en de sleutelsectoren van de economie onder democratische controle van de werkenden. We moeten niet enkel strijd voeren voor binnen het kapitalisme afdwingbare eisen, maar voor wat reëel nodig is voor de werkende klasse en jongeren. De strijd voor hervormingen zal duidelijk maken dat reële verandering een revolutionair socialistisch programma zal vereisen, met controle van de werkende klasse over de economie. Enkel op die manier zullen werkenden en jongeren de hefbomen in handen hebben om te produceren volgens hun behoeften en niet voor de winsten van een elite.
Bron: Socialisme.be