Het loonoverleg zit goed strop. De vakbonden hebben de aanval ingezet tegen de vorige afspraken in de regering Michel, maar de liberalen willen de strenge loonkostwet behouden?
De vakbonden gooien de knuppel in het hoenderhok van Vivaldi: die binnen deze federale coalitie vasthoudt aan de zogenaamde ‘wet van 1996’, die de loonkost regelt. De vorige centrumrechtse regering Michel scherpte die wet aan, waardoor vandaag de lonen maar collectief met 0,4 procent kunnen stijgen, bovenop de index. Maar dat is niet naar de zin van de vakbonden en socialistische en groene oppositiepartijen. Tijdens de regeringsonderhandelingen deden de liberalen er alles aan om die ‘erfenis van de regering Michel’ gaaf te houden. De druk van de vakbonden wordt eindelijk wat groter. Die stapten op uit het overleg van de Groep van Tien.
De vakbonden bliezen verzamelen op dinsdag 20 januari. Maar niet om opnieuw bijeen te komen met de werkgevers, zoals gepland. De vakbonden zitten immers heel deze week samen met alle sociale partners in de zogenaamde ‘Groep van Tien’ om daar de tweejaarlijks loononderhandelingen te doen.
Dat is een bijzonder belangrijk moment, waarop in overleg beslist wordt hoeveel de lonen kunnen stijgen, in een zogenaamd IPA, een interprofessioneel akkoord, dat sociale vrede afkoopt: een cruciaal element in het ‘Rijnlandmodel’, sociale vrede via systematisch overleg tussen vakbonden en werkgevers. Lukt dat IPA tussen de sociale partners niet, dan komt in tweede instantie de regering zelf op de proppen, om zo’n akkoord erdoor te duwen.
Maar alles lijkt erop dat het dossier nu wel héél snel op het bord van de regering komt. Want een tweede meeting tussen werknemers en werkgevers is al meteen afgeblazen: de vakbonden lieten weten na maandag en die eerste meeting vandaag gewoon niet meer te komen. Ze geven vandaag in de plaats een persconferentie.
Het overleg was begonnen met de conclusie van een loonrapport van de ‘Centrale Raad van het Bedrijfsleven’, dat meteen adviseert dat de marge om de lonen te laten stijgen dit jaar en volgend jaar0,4 procent bedraagt, bovenop de index.
Dat was voor de drie grote vakbonden niet aanvaardbaar. Nu meteen opstappen is dus een stevig signaal: ze laten weten dat ze op hun persconferentie hun protest tegen de zogenaamde wet van 1996 over loonmatiging nog eens flink in de verf gaan zetten.
Meteen noemde Pieter Timmermans, de baas van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), het ‘een slag in het gezicht van de ondernemers‘ en ‘onbegrijpelijk en onverantwoord in de grootste economische crisis ooit’.
Het steekspel tussen werkgevers en werknemers is deel van een traditionele choreografie die gepaard gaat met nationale loonsonderhandelingen: die moeten vroeg of laat wat ‘oververhit’ raken, voor ze kunnen landen.
Alleen is het opvallend dat de bom nu al meteen bij het begin barst: de vakbonden willen een fundamentelere boodschap geven dan zomaar gepingel over geld. Ze zijn het oneens met de spelregels waarbinnen ze moeten werken. En die zijn het gevolg van de zogenaamde ‘erfenis van Michel’, het werk van de vorige regering.
Tegen die centrumrechtse coalitie trokken de vakbonden ter land, ter zee en in de lucht ten strijde: het was de meest harde en rechtse regering ooit, als je de socialistische, maar evengoed christelijke vakbonden moest geloven. Bij de FGTB leefde zelfs het idee dat ze de regering ‘kapot’ zouden staken, wat jammerlijk mislukte.
Maar zeker aan Franstalige kant zat de frustratie zeer diep. De hervorming van de pensioenen, met het optrekken van de leeftijd naar 67 jaar, zette bijzonder veel kwaad bloed. Daarover verwacht men later dit jaar een offensief van minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS), die toch een en ander van de vorige regering zal ‘corrigeren’: met name de beloofde forse stijging van de pensioenen zelf.
Maar evengoed was er die fameuze ‘wet van 1996’ die ongelofelijke woede opriep bij de vakbonden. Want door die wet aan te scherpen, wilde de vorige regering de loonkosthandicap met de buurlanden onder controle houden: als de lonen in België te hoog liggen, ten opzichte van Frankrijk, Nederland en vooral Duitsland, komt de Belgische export in de problemen.
De ‘loonnorm’, het keurslijf waarin die tweejaarlijkse loononderhandelingen zitten, is dus door Michel aangesnoerd. Had die regering niets aangepast aan de wet van 1996, dan had men over maximaal 0,8 procent kunnen onderhandelen.
De vakbonden hebben die interventie van de regering Michel nooit echt kunnen aanvaarden, ze spreken systematisch over ‘sjoemelsoftware‘, en willen terug naar de ‘oude wet’. Voor het eerst wordt nu de federale regering misschien getest op sociale dossiers.
Voor de liberalen, de MR op kop, was het altijd cruciaal om die zogenaamde ‘erfenis van Michel’ te beschermen, terwijl de PS net altijd aan de achterban beloofde om een aantal ‘grove aberraties’ van die ‘N-VA-MR-regering’ te corrigeren.
Ook deze zomer, toen over Vivaldi onderhandeld werd, lag een mogelijke aanpassing van de fameuze wet van 1996 op tafel. Maar voor de liberalen was het helder: daaraan kon niet geraakt worden. Uiteindelijk raakte het ook zo in het regeerakkoord: van een wijziging is daarin geen sprake.
Dat herhaalde premier Alexander De Croo (Open Vld) dit weekend nog in De Tijd: ‘De wet van 1996 heeft ertoe geleid dat we onze loonhandicap konden verkleinen en onze competitiviteit op peil konden houden. Laten we dat zo houden’, stelde die.
Maar tegelijk ligt bij Vivaldi opnieuw de nadruk op ‘respect voor de sociale partners’, en wil men in de praktijk geen complete confrontatie met de vakbonden. Integendeel, met de hete adem van de PTB in de nek, en de cruciale post van de minister van Arbeid in hun hand, heeft de PS wel wat redenen om toch goed te luisteren naar wat de FGTB en het ACV te zeggen hebben.
Voorlopig houdt Pierre-Yves Dermagne (PS) de boot af: hij wil zich niet gaan mengen in dat overleg, zolang het niet nodig is. Het is dus afwachten hoe hard de vakbonden het spelen met hun aanval op die wet van 1996. Zetten zij hardnekkig door, dan komt het dossier toch op het bord van de regeringspartijen. En dan zullen PS, Vooruit, maar evengoed de groenen en zelfs CD&V kleur moeten bekennen: ‘hun’ vakbond volgen, of toch de vrede in de regering bewaren.
Bron: BusinessAM